موسسه حقوقی دادگستر راشنو

کنوانسیون بین المللی منع و مجازات جنایت آپارتاید

کشورهای طرف این کنوانسیون * با یادآوری مفاد منشور ملل متحد که طی آن تعهد نموده اند با همکاری سازمان ملل متحد اقدام مشترک و مجزایی جهت کسب احترام جهانی و رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی برای همه افراد بدون هیچ گونه تمایزی از لحاظ نژاد، جنسیت ، زبان و یا مذهب به عمل آورند.
* با در نظر گرفتن اعلامیه جهانی حقوق بشر که طی آن اعلام شده اس که تمام افراد بشر آزاد به دنیا آمده اند و از نظر شان و حقوق برابر می باشند و هر کسی بدون هیچ گونه تمایزی از هر نظر منجمله نژاد، رنگ و ریشه ملیت ، محق بر برخورداری از کلیه حقوق و آزادیهای مقرر در اعلامیه می باشد.
* با در نظر گرفتن اعلامیه مربوط به اعطای استقلال به کشورها و ملل تحت استعمار، که طی آن مجمع عمومی اعلام داشته است که جریان آزادی ، جریانی مقاومت ناپذیر و تغییرناپذیر بوده و در جهت شان انسانی و پیشرفت و عدالت ، باید به استعمار و کلیه روشهای جدایی نژادی و تبعیض های مربوط به آن خاتمه داده شود.
* با ملحوظ داشتن به کنوانسیون بین المللی در مورد از میان بردن کلیه اشکال تبعیض کشورهای عضو به ویژه نژادی و آپارتاید را محکوم و جهت جلوگیری ، منع و ریشه کن نمودن کلیه رویه هایی که دارای چنین ماهیتی می باشند در سرزمینهایی تحت حاکمیت خود، اقدام می نمایند.
* با ملحوظ داشتن به کنوانسیون جلوگیری و مجازات جنایت کشتار دسته جمعی اعمال بخصوصی که احتمالا مانند اعمال آپارتاید تلقی گردند طبق حقوق بین المللی یک جنایت محسوب می شود.
* با ملحوظ داشتن کنوانسیون مربوط به غیر قابل اجرا بودن محدودیتهای قانونی در مورد جنایت جنگی و جنایات بر علیه بشریت ، اعمال غیر انسانی ناشی از سیاست آپارتاید به عنوان جنایات علیه بشریت بشمار می آیند.
* با ملحوظ داشتن این که مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه های متعددی تصویب نموده که طی آنها سیاستها و رویه های آپارتاید را به عنوان جنایت علیه بشریت محکوم گردیده است .
* با ملحوظ داشتن این که ، شورای امنیت تاکید نموده است که آپارتاید و توسعه و تشدید مداوم آن صلح و امنیت بین المللی را مختل نموده و در معرض تهدید قرار می دهد.
* - با اعتقاد به این که کنوانسیون بین المللی منع و مجازات جنایت آپارتاید، انجام اقدامات موثرتری را در سطوح بین المللی و ملی ، مجازات جنایت آپارتاید امکان پذیر می سازد. مراتب زیر را مورد موافقت قرار می دهند:
ماده 1
1 - کشورهای طرف این کنوانسیون اعلام می دارند که آپارتاید جنایتی بر علیه بشریت بوده و اعمال غیر انسانی که ناشی از سیاستها و رویه های آپارتاید و نیز سیاستها و روشهای مشابه جدایی نژادی و تبعیض به ترتیبی که در ماده 2 این کنوانسیون تعریف شده است ، می باشد که اصول و حقوق بین المللی و بخصوص مقاصد و اصول منشور ملل متحد را نقض می کنند و نیز تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت بین المللی بشمار می آیند.
2 - کشورهای طرف این کنوانسیون ، سازمانها، موسسات و افرادی که مرتکب جنایت آپارتاید گردیدند را مجرم اعلام می دارند.
ماده 2

از نظر این کنوانسیون واژه "جنایت آپارتاید" که سیاستها و رویه های مشابه جدایی نژادی و تبعیض نژادی را که در آفریقای جنوبی اعمال می گردد، شامل می شود، به دیگر اعمال غیر انسانی که به منظور ایجاد و برقراری سلطه یک گروه نژادی بر گروه نژادی دیگر انجام می گردد و به طور سیستماتیک آنان را مورد ظلم قرار می دهد نیز اطلاق می گردد.
الف - انکار حق حیات یا آزادی شخصی در مورد عضو یا اعضای یک گروه و یا گروههای نژادی از طریق :
1 - قتل عضو یا اعضا یک گروه و یا گروه های نژادی .
2 - وارد آوردن صدمات شدید روحی و جسمی بر یک گروه و یا گروههای نژادی به وسیله نقض آزادی و یا حیثیت آنها و یا شکنجه نمودن ، یا انجام رفتار و یا مجازات ظالمانه ، غیر انسانی و ترذیلی در مورد آنان .
3 - از طریق خودسرانه و حبس غیر قانونی اعضای گروه و یا گروههای نژادی .
ب - تحمیل تعمدی شرایط زندگی بر یک و یک گروه و یا گروه های نژادی که غرض از آن نابودی تمام یا قسمتی از گروه و یا گروههای مزبور باشد.
ج - هر گونه اقدامات قانونی و یا اقدامات دیگر که منظور از آنها بازداشتن گروه و یا گروههایی از مشارکت در زندگی سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی کشور ایجاد تعمدی شرایطی جهت جلوگیری از توسعه یک چنین گروه یا گروههایی بخصوص با محروم کردن اعضای یک گروه و یا گروههای نژادی از حقوق بشر و آزادیها شامل : حق کار، حق تشکیل اتحادیه های کارگری مجاز، حق تحصیل ، حق ترک و بازگشت به وطن ، حق داشتن ملیت ، حق آزاد بودن در رفت آمد یا اقامت ، حق آزادی عقیده و بیان ، حق آزادی تشکیل مجمع و یا انجمن مسالمت آمیز.
د - هر گونه اقدام در جمله اقدامات قانونی که منظور از آنها تقسیم جمعیت بر اساس مرزهای نژادی از طریق ایجاد جایگاهها و محله های جداگانه برای اعضا گروه و یا گروههای نژادی ، تحریم ازدواج های مختلط در بین اعضای گروههای نژادی مختلف ، سلب مالکیت ارضی از اعضای یک گروه یا گروههای نژادی باشد.
ه - استثمار از نیروی کار و اعضای گروههای نژادی بخصوص با تکلیف نمودن کار اجباری به آنان.
و - تعقیب و آزار سازمانها و اشخاصی که مخالف آپارتاید باشند، از طریق محروم نمودن آنان از حقوق و آزادیهای سیاسی .
ماده 3

مسئولیت جزایی بین المللی ، صرف نظر از انگیزه در مورد افراد و یا اعضای سازمانها، و موسسات و نمایندگان دولت اعم از این که در کشوری که این اقدامات انجام گردیده و یا در کشور دیگری اقامت دارند، طبق شرایط ذیل به اجرا گذارده می شود.
الف - ارتکاب شرکت در تحریک مستقیم و یا مواضعه در انجام اعمال ذکر شده در ماده 2 این کنوانسیون .
ب - همدستی مستقیم ، تشویق و یا همکاری در ارتکاب جنایت آپارتاید.
ماده 4

کشورهای طرف قرار داد این کنوانسیون تعهد می نمایند:
الف - تدابیر قانونی و یا تدابیر ضروری به منظور منع و همچنین جلوگیری از هر گونه تشویق جنایت آپارتاید و یا سیاستهای مشابه جدایی نژادی طلبی و یا مظاهر آن تصویب نمایند، اشخاصی را که مرتکب این جنایت گردیده اند مجازات نمایند.
تصویب تدابیر قانونی قضایی و اجرایی برای تعقیب ، محاکمه و مجازات افراد مسئول و یا متهم به اعمالی که در ماده 2 این کنوانسیون تعریف گردیده است بر طبق صلاحیت خود، خواه این افراد در قلمرو کشوری که در آنجا این اعمال را مرتکب گردیده اند سکنی داشته باشند یا اتباع آن دولت و یا دولت دیگری بوده و یا فاقد تابعیت باشند.
ماده 5

افراد متهم به ارتکاب اعمالی که در ماده 2 این کنوانسیون بیان گردیده است ، ممکن است توسط دادگاه ذیصلاح هر کشور طرف این کنوانسیون که در مورد مشخص متهم دارای صلاحیت قضایی دولت ، محاکمه و یا توسط دیوان کیفری بین المللی از سوی آن کشورهای طرف که صلاحیت آنرا پذیرفته اند محاکمه شوند.
ماده 6

کشورهای طرف این کنوانسیون تعهد می نمایند که تصمیمات اتخاذ شده توسط شورای امنیت را که هدفش جلوگیری ، منع و مجازات جنایت آپارتاید است طبق منشور سازمان ملل متحد قبول و اجرا نمایند و در اجرای تصمیمات اتخاذ شده توسط دیگر ارگانهای ذیصلاح سازمان ملل به منظور نیل به مقاصد این کنوانسیون ، همکاری نمایند.
ماده 7
1 - کشورهای طرف این کنوانسیون تعهد می نمایند که گزارشهای ادواری در مورد تدابیر قانونی ، قضایی ، اجرایی و یا تدبیر دیگری تصویب نموده اند به گروهی که بر طبق ماده 9 این کنوانسیون تشکیل شده است تسلیم نمایند و مقررات این کنوانسیون را به مورد اجرا گذارند.
2 - نسخی از این گزارشها توسط دبیر کل سازمان ملل متحد به کمیته ویژه آپارتاید ارسال خواهد شد.
ماده 8

 هر کشور طرف این کنوانسیون می تواند از هر رکن ذیصلاح سازمان ملل درخواست نماید، به منظور جلوگیری و منع جنایت آپارتاید بر طبق منشور ملل متحد هر اقدامی را که مقتضی داند به عمل آورد.
ماده 9

1 - رییس کمیسیون حقوق بشر باید گروهی متشکل از سه عضو کمیسیون حقوق بشری
که در ضمن از نمایندگان کشورهای طرف این کنوانسیون نیز بشمار می آیند، تعیین خواهد نمود تا کلیه گزارشهایی را که کشورهای طرف این کنوانسیون بر طبق ماده 7 ارائه می نمایند مورد رسیدگی قرار می دهد
2 - اگر در بین اعضای کمیسیون حقوق بشر نمایندگانی از کشورهای طرف این کنوانسیون وجود نداشته باشد و یا اگر تعداد این نمایندگان کمتر از سه نفر باشد، در آن صورت دبیر کل سازمان ملل بعد از مشورت با کلیه کشورهای طرف این کنوانسیون ، نماینده و یا نمایندگانی از کشورهای طرف این کنوانسیون که از اعضای کمیسیون حقوق بشر هستند تعیین خواهد کرد تا در کار گروهی که بر
طبق بند یک این ماده تشکیل شده است شرکت نمایند تا آن هنگام که نمایندگان کشورهای طرف این کنوانسیون به عضویت کمیسیون حقوق بشر انتخاب شدند.
3 - این گروه می تواند قبل از شروع یا بعد از پایان جلسه کمیسیون حقوق بشر در طی مدتی که بیش از 5 روز نخواهد بود تشکیل جلسه دهد تا کلیه گزارشهای ارائه شده طبق ماده 7 را بررسی نماید.
ماده 10

1-کشورهای طرف قرار داد این کنوانسیون حقوق بشر این اختیار را می دهند که :
الف - از ارگانهای سازمان ملل درخواست نماید، در هنگام ارسال نسخ دادخواستها طبق ماده 15 کنوانسیون بین المللی در مورد ریشه کن کردن کلیه اشکال نژادپرستی توجه آن را به شکایات مربوط به اعمالی که در ماده 6 این کنوانسیون ذکر گردیده است، نیز جلب نمایند.
ب - این کنوانسیون ، تهیه فهرستی از افراد، سازمانها، موسسات ، و نمایندگان دولتها که ادعا شده است مسئول جنایت عنوان شده در ماده 2 این کنوانسیون می باشند و همچنین آنهایی که توسط کشورهای طرف این کنوانسیون اقدامات قضایی در مورد آنها به عمل آمده است براساس گزارشهای ارکان ذیصلاح ملل متحد گزارشهای ادواری ارائه شده توسط کشورهای طرف این کنوانسیون .
ج - درخواست اطلاعات از ارکان ذیصلاح سازمان ملل در مورد اقدامات اتخاذ شده توسط مقامات مسئول اداره سرزمینهای تحت قیمومیت وزیر خود مختار و کلیه سرزمینهای دیگری که قطعنامه شماره 1514 مورخ 14 دسامبر 1960 مجمع عمومی سازمان ملل شامل آنان می گردد و درباره آن افرادی که ادعا شده است مسئول جنایتهای مذکور در ماده 2 کنوانسیون بوده و به نظر می رسد تحت صلاحیت اداری و سرزمینی آن می باشند.
2 - تا زمان نیل به مقاصد اعلامیه اعطای استقلال به کشورها و مردم تحت استعمار، مندرج درقطعنامه 1514 مجمع عمومی سازمان ملل مقررات این کنوانسیون، به هیچ وجه حق تسلیم دادخواست که توسط دیگر اسناد بین المللی و یا سازمان ملل متحد و موسسات تخصصی آن گردیده است ، محدود نخواهد کرد.
ماده 11
1 - اعمالی که در ماده 2 این کنوانسیون ذکر گردیده است نباید از لحاظ استرداد مجرمین جرم سیاسی تلقی گردد

2 - کشورهای طرف این کنوانسیون تعهد می نمایند که در چنین مواردی طبق قوانین خود و معاهدات معتبر،اجازه استرداد مجرمین را بدهند.
ماده 12

اختلافات بین کشورهای طرف قرارداد این کنوانسیون در مورد تفسیر موارد اجرا و اجرای این کنوانسیون از طریق مذاکره نیز حل و فصل نشده باشد باید بر اساس درخواست کشورهای طرف اختلاف به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع گردد به غیر از مواردی که طرفین اختلاف در مورد حل و فصل اختلاف به نحوه دیگری توافق کرده باشند.
ماده 13

این کنوانسیون برای امضا توسط همه کشورها مفتوح می باشد، هر کشوری که این کنوانسیون را قبل از به اجرا در آمدن امضا نکند، می تواند بعدا به آن ملحق شود.
ماده 14
1 - کنوانسیون حاضر موکول به تصویب می باشد. اسناد تصویب نزد دبیر کل سازمان ملل متحد تودیع خواهد شد.

2 - الحاق به کنوانسیون از طریق توابع اسناد الحاق نزد دبیر کل ملل متحد
صورت خواهد گرفت .
ماده 15
1 - کنوانسیون حاضر سی روز پس از تودیع بیستمین سند تصویب یا الحاق نزد دبیر کل سازمان ملل ، نافذ خواهد بود.
2 - در مورد هر کشوری که کنوانسیون حاضر از این پس تودیع بیست سند تصویب یا الحاق ، مورد تصویب قرار داد و یا به کنوانسیون ملحق شده ، این کنوانسیون به روز پس از تاریخی که دولت مزبور سند تصویب یا الحاق خود را تودیع کرده است ، قابلیت اجرا پیدا خواهد کرد.
ماده 16

کشور عضو ممکن است طی تذکاریه کتبی به دبیر کل ملل متحد، کناره گیری خود را از کنوانسیون اعلام نماید این کناره گیری یک سال بعد از تاریخ دریافت اخطاریه توسط دبیر کل سازمان ملل به اجرا در خواهد آمد.
ماده 17
1 - هر گونه درخواست به منظور اصلاح این کنوانسیون می تواند در هر زمان توسط هر کشور عضو، طی تذکاریه کتبی خطاب به دبیر کل سازمان ملل، صورت گیرد.

2 - اگر قرار باشد اقداماتی در مورد یک چنین تقاضایی صورت گیرد مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد آنها اتخاذ تصمیم خواهند نمود.

ماده 18

دبیر کل سازمان ملل باید موارد ویژه ذیل را به اطلاع کشورهای عضو برساند:
1 - امضا تصویب ، الحاق طبق مواد 13 و 14
2 - تاریخ به اجرا در آمدن کنوانسیون طبق ماده 15
3 - کناره گیری طبق ماده 16
4 - تذکاریه طبق ماده 17
ماده 19
1 - کنوانسیون حاضر که متنهای چینی ، انگلیسی ، فرانسه ، روسی ، اسپانیولی آن به طور یکسان معتبر می باشد، در بایگانی های سازمان ملل متحد تودیع خواهد شد.
2 - دبیر کل سازمان ملل فسخ گواهی شده این کنوانسیون را به تمام کشورها ارسال خواهد داشت .
موافقتنامه فوق مشتمل بر یک مقدمه و نوزده ماده منضم به قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین المللی منع و مجازات جنایت آپارتاید می باشد

رییس مجلس شورای اسلامی - اکبر هاشمی